ئەڤ کچا ١٧ سالی ژ ناڤدارێن جیهانێ یە
نڤیسین و ئامادەکرن : ژیان یاسین نەبی
ئەو كچا سویدی یا چالاكڤانا نێڤ دەولەتی یا تەمەن هەڤدە سالی بنیاسە گرێتا تونبێرگ ل دایك بوویا 3/1/2003 ل ستوكهولم ل دایك بوویە , ئێكەم كچا سنێلە یە كو شیایە سەرنجا هەمی دونیایێ بوخو بكێشیت و ناڤدار ببیت ل جهێن گرنگێن خودان بریارێن مینا ئێكەتیا نەتەوێن هەڤگرتیو پەرلەمانێ ئەوروپی و سویدی , هەروەسا بویە میناكەك ژ بو هەمی چالاكڤانێن كاردكەن دبوارێ ژینگە پارێزی و مافێ مروڤا . ل سالا 2019 گوڤارا تایم یا ئەمریكی گرێتا دا نیاسین وەك بچووكترین و كێم تەمەنترین كەسایەتیا ب ناڤ و دەنگ یا سالا 2019 ێ . گرێتا كچا ستران بێژا سویدی یا ئوپرای ( میلینا ئیرنمن ) و بابێ وێ ئەكتەرێ بەرنیا (سفانتی تونبێرگ ) , ل دیسەمبەرا 2018 تووشی هندەك نەخوشیێن دەرونیێن سڤك بوو و بو ئێك ژ پارێزەر و حەژێكەرا پاراستنا ژینگەها دونیایێ و ئێكەم بریارا دای ئەو بو كو ببیتە گیا خور و گوشتی نەخوت و بایكوتا فروكا و سیاربوونا فروكا بكەتن . ل 20 ی ئوگستا 2018 بریار دا خواندنا خوە بهێلیت و بو ماوەیەكێ و مانگرتنێ بكەتن ل بەردەرگەهێ پەرلەمانێ سوید ل دەرئەنجامێ ئاگر بەربونا دارستانێنن سوید و كێم خەمیا حكومەتا سوید بو پێگری كرن ل بریارێ پروتوكولا پاریس ژ بو پاراستنا ژینگەهێ , و روژانە ل دەمێ كاركرنا پەرلەمانی ئەو ل بەردەرگەهێ پەرلەمانی دراوستیا و دروشمێ ( بایكوتا قوتابخانێ ژ بو ژینگەهێ ) هەلدگرت . روژ بو روژ ئەڤ بابەتە بو روژەڤا تورێن كومەلایەتی و سەرنجا پرانیا وەلاتێن جیهانێ بو خو كێشا , تا یەكەم خوپیشاندان ل گەلەك باژێرێن سوید هاتە كرن كو نزیكی 20000 بیست هزار زاروك و سنێلە بەژداربوون . ل ئوگستا 2019 ب رێیا دەریایی ب پاپورەكا كو ب هێزا روژێ كاردكەتن بكارئینا بو گەشتا خو , هەلبەت ئەڤ گەشتە ژ بو بەژداریكرنێ بو ل كوپیتكا یەكێتیا نەتەوێن هەڤگرتی كو تایبەت بو لسەر پرسا ژینگەهێ و پەیاما هەرە گرنگا گرێتا تونبێرگ لسەر چوار تەوەرا بو : مروڤایەتی د قەیرانا ناڤچوونێ دایە ژ ئەگەرێ ژینگەهێ ئەڤ نڤشێ ب تەمەن ئەو بەرپرسن ژ تێكچوونا ژینگەهێ ئەوا ئەم دكەین كارەكێ بچویكە و دا لخوە بزڤرن و سەرەدەریێ دگەل ڤێ پرسێ بكەن هەروەسا داخاز ژ سیاسەتمەدارێن ل دەستهەلاتێدا كر رێز ل شیرەت و راسپاردێن زانایێن دبوارێ ژینگەهێ دا بگرن . دیسان بەژداری خوپیشاندانەكێ دا كر لژێر ناڤێ ( سەرهلدان ژ پێخەمەت ژینگە هێ ) ل دەرڤەی پەرلەمانێ ئەوروپا ل بروكسل ل ئوكتوبەرا 2018 تونبێرگ دگەل خێزانا خو گەشتەك كر بو لەندەن ب رێیا ترومبێلەكا كەهرەبایی , و لوێرێ پەیامەك خواند ( راگەهاندا دژایەتی كرنێ ) ئەوا هاتیە حازركرن ژ بو دژایەتیكرنا بنبركرنا ئەنجومەنێ پەرلەمانی , ل 24 ی نوڤەمبەرا 2018 ل تیدیكس ستوكهولم دەركەفت و لسەر هەسستپێكرن و زانینا خو ئاخفت دەمێ ژیێ وێ هەشت سال و وێ پسیاردكر كا بوچی گهورینا كەش و هەوایی نەبویە بابەتەكێ گرنگێ روژەڤێ د گەشتێن نووچەیان دا ناهێتە بحسكرن ددەمەكێ دا كو بابەتەكێ گرنگە , . ئەڤ هەولێن ڤێ كچا سنێلە و چەندین چالاكیێن دی یێن جوراوجور ژ پێخەمەت پاراستنا ژینگەهێ بو و پتر ژ لایەنێن بەرپرس هەست ب ئازارا گویا زەمینێ دكر . هەروەكی شەرێ جیهانیە یێ بەردەوام . ئەڤێ كچا سنێلە بریار دا نەچیتە قوتابخانێ دا ببیتە زانایا بوارێ كەش و هەوایی هەروەكی گەلەك كەس پێشنیاردكەن , گرێتا تونبێرگ پەیامەك گوت ل لوتكەیا گهورینا كەش و هەوایی یا نەتەوێن هەڤگرتی ل 4 ی دیسەمبەرا 2018 و دیسا بەرامبەر كومكارا گشتی یا ل 12 ی دیسەمبەرا 2018 و 23 ی ژانیوەری 2019 گەهشتە كونگرێ داڤوس یێ ئابوری و جیهانی و وێ رەتكر ب فروكێ بچیت لەوا بریار دا ب شەمەندەفرێ بچیت برێكا 32 دەمژمێرا , بەروڤاژی بەژداربوویێن دی . بەشەك ژ خەلات و رێزلێنانێن رێتا تونبێرگ : د بەریكانا نڤیسینا گوتارادا ل روژناما (سفینسكا داگبلات ل دوور سەقای ئێك بو ژ سەركەفتیا , لسالا2018 هاتە بەربژێركرن بو خەلاتێ كومپانیا ( تیلگا ئنیرجیز ) یا كارەبێ بەلێ وێ رەتكر چونكە ئەو كەسێ خەلات وەردگرت دا چیتە گەشتەكا ب فروكێ بو ستوكهولمێ , ل 2018 دیسا دەرفەتا ( فرایشوست ) بو گەنجێن نمووەنە بدەست كەفت , هەروەسا گوڤارا تایم سونبرج گرێتا تونبێرگ هەلبژارت وەك ئێك ژ وان 25 سنێلێن 2018 یێن خودان شیان ل جیهانێ . ژیانا گرێتا تونبێرگ یا پرە ژ دەستڤەئینان مروڤایەتی چونكە ئەو بابەتێ كارلسەر دكەت ب شێوەكێ راستەوخو كارتێكرن یا هەیی لسەر ژیانا مە هەمیا , گرێتا تونبێرگ نوكە كاردكەت وەك راوێژكارا خوبەخش ل رێكخراوا ( WDHT ) و وێ دا دیاركرن كو ئەو بەشەك نینە ژ چ رێكخراوا و یا سەربەخویە و هەر كارەكێ دكەتن خوبەخشیە .
نوکە تێتە بەرنیاس بون وەک زانایەک د بوارێ ژینگەهێ وە نڤیسەرەکا سەرەنج راکێش وە قوتابیەکا ب بریار و خودان هەلوێست ، دوماهیک خەلات و پلێن بدەست خوڤە ئیناین ل سالا 2019 وە 2020 :
1/ کەسایەتیا سالا 2019 ( Person of the Year ) ژ بو وان کەسانە کو کارتێکرنا خو هەبیت ل سەر روژەڤان .
2 / دکتورا فەخری ل سالا 2019 ل هەرە زانکویەکا ب ناڤ و دەنگ ل ئەلمانیا .
3/ بالیوزا وژدانا بەرز یا سالا 2019 ، ئەڤ خەلاتە ژ لایێ رێکخراوا لێبوردنا نێڤ دەولی ژ بو مافێن مروڤا تێتە پێشکێش کرن ژ بو وان کەسێن سەرکردێن بتەنهایی هەڤرکی دگەل کێشێن مەترسیدارێ جیهانێ کرین .
4/ خلاتا باشترین 100 ژنا یا بی بی سی ، ئەڤ خەلاتە ل سالا 2013 هاتیە دیار کرن ژ بو وان ژنێن داکوکیێ ل سەر مافێن خو دکەن .
5/ خەلاتا رایت لیفیلهود Right Livelihood Award دبێژنە وێ خەلاتێ بەدیلا خەلاتا نوبل ، ئەڤ خەلاتە ژ خەلاتێن هەرە مەزن تێنە ناساندن ، ژ بو مافی مروڤ وە ژینگە وە ئاشتی وە تەندروستی وە پەروەردە .
