د. مه‌دیحه سۆفی/ هاوسەرۆکی ڕێکخراوی سەوزی ئەوروپی – کوردستانی
لەكاتێكدا ئەم توێژینەوە وبابەتە دەنووسین، كە هەموو ساڵێ جیهان یادی ڕۆژی 5ی حوزەیرانی،وەك ڕۆژی جیهانی بۆ ژینگە دیاریكردووە. بەڵام ئەمساڵ بەهۆی كۆڕۆناوە، ناتوانرێ وەك ساڵانی پێشووتر چالاكی وبزافی هەمەچەشن ئەنجام بدرێن. بەڵام ڤایرۆسی كۆڤید 19، لە بنچینە كارڤادانی ئەو زێدەڕۆییە،كە مرۆڤ و هەڵپەرستان كردویانەتە سەر سروشت و ژینگە و بوونەتە هۆی تێكدانی. كۆڕۆنا كۆمەڵگەی مرۆیی، ناچار كرد كە بەكۆی بوار و كایەكانیدا بچێتەوە و جارێكیتر بڕوانیتە هەنگاوەكانی و لە هەمانكات بە پێی چەند توێژینەوە و،لێـكۆلێنەوەیەك كرۆنا ڤایرۆس بووە هۆی ئەوەی ژینگە و ئاوهەوا و ئاسمان و زەوی دوور لەدووكەڵ و گازە دەستكردەكانی مرۆڤ، هەناسەیەكی قووڵ هەلمژێ و تاڕادەیەك خۆی پاكژ بكاتەوە.
كۆمیسیۆنی نێودەوڵەتی بۆ ژینگە و گەشەكردن، كە لە ساڵی ١٩٨٣ دا لەمیانەی ڕێكخراوی نێودەوڵەتیدا دامەزرا، لە توێی ڕاپۆرتێكیدا كە لە ساڵی ١٩٨٧ دا بەناوی (دواڕۆژی هاوبەشمان) ئامادە كرابوو و لە دواییدا ناوی (ڕاپۆڕتی برۆندتلاند) لێنرا بەناوی سەرۆكی كۆمیسیۆنەكەوە (گرۆ هارلیم برۆندتلاند) كە كەسایەتیەكی وشیاری سۆسیال دیموكراتی نەرویجی بوو. لەو ڕاپۆڕتەدا جەختی لەسەر ئەو چەمكە دەكردەوە كە دەبێ لەجیهاندا، بە بەكارهێنانی سامانی سروشتی پەرەسەندنێك سەرهەڵبدا؛ كە پێداویستی نەوەی ئێستا دابین بكات بێ ئەوەی زیان بە بەشە سامانی نەوەی داهاتوو بگەیەنێت، لە دواییدا ئەم پێناسەیە بە چەمكی (گەشەی بەردەوام) ناسرا.
ئەم ڕاپۆڕتە دوو بنەمای كردبووە كاری سەرەكی خۆی:
یەكەم: دەبێ چەمكی (پێداویستی نەوەی ئێستا) جەخت لەسەر دابینكردنی سەرجەم پێداویستیە سەرەتاییەكانی خەڵكە هەژارەكان لە جیهان بكات، لە هەر كوێیەك هەن.
دووەم: ئەو بیرۆكەی دیاریكردنی بەكاربردنە؛ واتە بەكاربردنی ئەو سامانی سروشتیە، دەبێ لە ژیر ڕۆشنایی تەكنەلۆژیا و بارودۆخی كۆمەڵایەتیدا، بڕیار لەسەر توانای حەشاردراوی ژینگە بدرێ، كە چۆن دەتوانێ پێداویستیەكانی ئێستا و داهاتووی مرۆڤایەتی دابین بكات.
ڕاپۆرتی بروندتلاند، ڕاشكاوانە ئەوەی خستەڕوو، كە سەرجەم كێشە سەرەكیەكانی ژینگە لە جیهاندا، هەمووی لە دەرئەنجامی بوونی ڕێژەیەكی زۆری هەژاریە لە نیوەی خوارەوەی گۆی زەوی و بەبەراورد لەگەڵ زیادەڕۆییەكی زۆر لە بەرخۆری و بەكاربردنی سامانی سروشتی لە نیوەی سەرەوەی گۆی زەوی. واتە نەبوونی دادپەروەری و یەكسانی، كە زۆربەی دانیشتوانی جیهانی لە داهاتەكانی خۆی بێبەش كردووە. ناوەڕۆكی ئەم ڕاپۆڕتە لە كۆبوونەوەیەكی گشتی ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكاندا زۆر بەوردی شێكرایەوە و بڕیاری بەستنی كۆنفڕانسێكی تایبەت لەمەڕ ژینگە و گەشەسەندن درا.
كۆنفڕانسی نێودەوڵەتی ژینگە لە ڕیۆ دی جانیرۆ ساڵی 1992، لە ژێر ناونیشانی (ژینگە و گەشەپێدان) دا، برەوی بە چەمكی (گەشەی بەردەوام) دا و ئەجندایەكی بەناوی (ئەجندای 21) ڕاگەیاند كە بۆ ڕاپەڕاندنی كار و پلانە گرنگەكانی سەدەی بیست و یەك، پلانڕێژ كرابوو.
ئەم ئەجیندایە، بریتی بوو لە چل بەش، كە پێشنیار و ڕێوشوێنی چۆنیەتی بەكارهێنانی سامانی سروشتی و ڕەچاوكردنی نەوەی داهاتووی تیادا جێگیركرابوو، لە هەمان كاتدا، هەر ئاراستەی حكومەت و دەسەڵاتەكان نەكرابوو، بەڵكو ڕیكخراو، گروپ، كۆمەڵە و ناوەندە جیاوازەكانی نێو كۆمەڵگاشی دەگرتەوە، واتە ئەوانیشی تێهەڵكێشی پرۆسەی ئەم ئەجیندایە كردبوو، ئەم كۆنفڕانسە جگە لەم ئەجیندایە، چەندەها ڕێكەوتنی تیادا كرا لەمەڕ پاراستنی كەشوهەوا، پاراستنی فرەزیندەوەر، بەبیابان بوون، پرنسیبەكانی پاراستنی دارستان.
پێناسەی گەشەی بەردەوام و ڕەهەندەكانی
گەشەی بەردەوام بریتیە لەو گەشەسەندنەی، لە ڕووی ئیكۆلۆژیەوە هاوسەنگە، لەڕووی كۆمەڵایەتیەوە دادپەروەرە، لە ڕووی ئیكۆنۆمیشەوە كاریگەر و پاشەكەوت سازە، وەلەبەر ئەوەی سروشت خاوەن سامانێكی دیاریكراو و لەبن هاتووە، دەبێ پەیڕەوكردنی سیاسەتی گەشەی بەردەوام، لە خزمەتی مرۆڤایەتی بەگشتی و بەتایبەت لە خزمەتی نەوەی داهاتوودا بێت، هەروەها بەرهەمهێنانی كۆمەڵگەیەك كە تیایدا ئیكۆلۆژی كۆمەڵایەتی بەرجەستە بكرێ، واتە قووڵبوونەوە و توێژیەوەی ئەو فاكتانەی كە چۆن باری كۆمەڵایەتی و ژینگە كاریگەریان لەسەر هەڵسوكەوتی مرۆڤ دەبێ، واتە ڕەنگدانەوەی هزری مرۆڤ لەسەر ژینگە و سروشتەكەی، واتە ئیكۆلۆژی كۆمەڵایەتی هەڵهێنجراوی زانستی كۆمەڵگەیە بەڵام لە ڕووە ئیكۆلۆژیەكەی.
دەتوانرێ گەشەی بەردەوام لە ڕوانگەی سێ ڕەهەندەوە بەئەنجام بگەیەنرێ. لە بەشی دووەمی ئەم بابەتە ئاماژەیان پێ دەكەین و باسیان لێوە دەكەین ,
رەهەندەكانی گەشەی بەردەوام و پاراستنی ژینگە
